Søndergaard, J., Hansson, S.V., Bach, L., Hansen, V., Sonne, C., Jørgensen, C.J., Nymand, J., Mosbech, A., 2019. Environmental monitoring at mine sites in Greenland. A review of research and monitoring practices and their role in minimising environmental impact. Aarhus University, DCE – Danish Centre for Environment and Energy, 44 pp. Scientific Report No. 364. http://dce2.au.dk/pub/SR364.pdf
Nalunaarusiakkut matumuuna avatangiisit misissuiffigineqarneri pillugit ilisimatusartarnerit aatsitassarsiorfinnilu avatangiisit malinnaavigineqarneri takussutissiorneqarlutillu killiffissiorneqarput. Aamma allaaserineqarput ilisimatusarnermit avatangiisillu malinnaavigineqarnerannit paasisat qanoq avatangiisit pillugit malittarisassiornermi avatangiisinullu sunniutit minnerpaatinniarnerini atorneqartarnersut. Nalunaarusiami Kalaallit Nunaanni aatsitassarsiorfiit pingarnerpaat oqaluttuassartaat oqaluttuarineqarput tassungalu ilanngullugu ilisimatusarnermit paasisat pingaarnerit kiisalu minguit siammartertarnerat, uumassusilinni eqiteruttarnerat toqunartoqarnerallu pillugit paasiniaanermi periaatsit oqaluttuarineqarlutik. Tulliullugu avatangiisit malinnaavigineqarnerat pillugu suliniutinik pilersitsinermut kaammattuutit qassiit saqqummiunneqarput naggataagullu ilimatusarnermi aatsitassarsiorfiillu Kalaallit Nunaaniittut malinnaavigineqarnerani siunissami periarfissat eqqartorneqarlutik.
Nalunaarusiaq pingaartumik ilisimatusartunut, siunnersortinut, aatsitassarsioqatigiiffinnut taakku siunnersortaannut kiisalu Kalaallit Nunaanni atorfilittanut avatangiisinik aatsitassarsiornermullu tunngasunik suliaqartunut naleqquttuuvoq. Taamaattorli inerniliussaq kaammattuutillu amerlaqisut nunarsuatsinni aatsitassarsiorfinni suliffissuarnilu suliani allani avatangiisit malinnaavigineqarneranni malittarisassiorfigineqartarnerinilu atorneqarsinnaammata tusarlerniakkat siammasinneroqaat.
Kalaallit Nunaanni aatsitassarsiorneq pimoorussamik ingerlanneqalerpoq 1850-ikkunni Kujataani orsugiassiorfik Ivittuut ammarneqarmat. Taamanernit aqerlumik, zinkimik, siilvimik, kuultimik, olivinimik, rubininik aammalu feldspatimik (annikinnerusumillu aamarsuarnik, aqerluusassanik kanngussamillu) aatsitassarsiorfinni qassiini piiaasoqartarpoq. Aatsitassarsiorfiusimasuni pingasuni aatsitassarsiornerit, Ivittuuni orsugiassiorfimmi, Mestervigimi aqerlumik zinkimillu piiaavimmi kiisalu Maarmorilimmi aqerlumik zinkimillu piiaavimmi annertuumik avatangiisinut mingutsitsiviupput (annermik aqerlumik zinkimillu). Mingutsitsineq pingaartumik aatsitassarsiorfimmit sinnikunik, assannerlukunik akuiarnerlukunillu avatangiisinut eqqaanikkut pilersarpoq. Aatsitassarsiorfiusimasut tamakku kingorna Kalaallit Nunaanni avatangiisit malinnaavigineqarnerinik periaasissiornermi misissuivittut pingaaruteqalerput.
Ilisimatusarnerup takutipppaa Kalaallit Nunaanni aatsitassarsiorfinni avatangiisit malinnaavigineqarnerat pitsaanerpaamik pisartoq misiligutissanik uumassuliunngitsunit (imeq, marraq, issoq pujoralaallu) aammalu uumassusilinnillu pisunik uuttortaasarnikkut. Sananeqaatinik mingunnartunik aniatitsinerup uuttortarneqarnerani Issittumi pissutsit piffissap ingerlanerani allanngorartarnerat isiginiarneqartariaqarpoq (soorlu upernaakkut aputip aattorneratigut kuuttarnerujussua il.il.). Uumasusillit atorlugit malinnaavigisassanik toqqaaniarnermi apeqqutaasarpoq uumassusilinnik soqarnersoq, minguit sorliit misissorumaneqarnersut, aammalu sananeqaatit taakku avatangiisinut qanoq pisarnersut, kisiannili uillut, equutit, uillut, eqalugit aammalu orsuaasat Kalaallit Nunaanni aatsitassarsiorfinni avatangiisit malinnaavigineqarneranni atorneqakkajuttuupput.
Ilisimatusarnermit avatangiisillu malinnaavigineqarnerannit paasisat aatsitassarsiorfiit ingerlasut matusimasullu avatangiisinut sunniutaanik ingerlaavartumik nalilersuinermi atorneqartarput ilaannikkullu avatangiisinut sunniutit minnerpaatinniarlugit aatsitassarsiorfiit ingerlasut iluarsiivigineqartarneranni atorneqartarlutik. Aammattaaq paasisat suut aniatitat akuersissutitigut killiliiffigineqarneranni atorneqartarput.
Siunissami Kalaallit Nunaanni aatsitassarsiorfinni avatangiisit malinnaavigineqarnerannut ilaassapput atortussat suli allat assigiinngitsut, suliassaqarfinni taakkunani ilisimatusartuarnikkut atortorissaarutitigullu ineriartornikkut pigineqalersimasut. Aamma siunissami avatangiisit malinnaavigineqarneranni nunap immikkoortui ataatsimut malinnaavigineqartalersinnaapput suut attarmoorlutik sunniutaat misissorumallugit aammalu aatsitassarsiorfiit annerusut sunniutaat misissorumallugit.
